Taboe: verpleeghuisseks

Een taboe is iets dat wordt beschouwd als ongepast om te gebruiken, te doen of over te spreken. Binnen de (verpleeghuis)zorg zijn er meer dan voldoende zaken die aan de bovenstaande zaken voldoen. We beginnen met de eerste: "intimiteit en seksualiteit". Uit onderzoek blijkt dat 86% van de verpleeghuiszorgcliënten nog behoefte heeft aan intimiteit en seks. Hoe wordt er omgegaan met deze behoefte(n)? Deze behoeften kunnen zich manifesteren in verschillende soms grensoverschrijdende gevallen. Ontremde cliënten die bij elkaar in bed kruipen om seks te hebben al dan niet vrijwillig of bewust, masturbatie in aanwezigheid van verpleegkundigen, (ongepaste) verzoeken tot hulp etc. Er is kortom een mijnenveld rondom dit onderwerp. Sommige verpleeghuizen lopen hier niet van weg en bespreken dit met cliënten en hun naasten wanneer ze in het verpleeghuis intrekken. Dat kan op verschillende wijzen: iedere verpleegkundige kan dat wanneer opportuun dit onderwerp aansnijden met zijn of haar cliënten al dan niet volgens een protocol of met een training hiertoe. Een andere mogelijkheid is om dit op te nemen in het zorgplan en een gesprek met een speciaal hiertoe getrainde persoon te voeren. Ik neig naar de tweede optie zodat een cliënt niet afhankelijk is van al dan niet bestaande remmingen bij een verpleegkundige om hierover te spreken. Dit is tenslotte niet makkelijk. Wat spreek je dan af met de cliënt en zijn of haar naasten? Dat er ruimte (en privacy) is voor seksualiteit alleen of samen. Dan moeten er natuurlijk ook de fysieke randvoorwaarden voor zijn. Zoals bijvoorbeeld een duo-bed. Dergelijke bedden waren er tot voor kort nauwelijks en een verpleeghuis zag zich zelfs gedwongen om dit zelf te ontwerpen en laten maken. Een andere vraag die opdoemd is of alleenstaande cliënten gebruik moeten maken van, eufemistisch gesproken, dienstverlening op dat vlak. Ooit had ik een vriendinnetje die in de gehandicaptenzorg werkte als verpleegkundige. Zij vertelde mij dat er een snoezelhoekje was waar geknuffeld kon worden en waar zij af en toe een helpende hand bood op seksueel vlak. Destijds was ik gechoqueerd, maar achteraf kan ik niet anders dan respect hebben voor haar verregaande zorgtaakopvatting. Gelukkig zijn er tegenwoordig Serviceverlener Alternatieve Relaties (SAR's) die deze dienstverlening betaald uitvoeren. Dit brengt ons tot een aantal vragen: ten eerste hebben cliënten recht op intimiteit en seksualiteit? Zelf zou ik zeggen dat er zeker een recht is op intimiteit maar over een recht op seks heb ik vraagtekens. Met intimiteiten is er een overlap met het onderwerp "eenzaamheid", een taboe waar ik in een volgend artikel over terug kom. In verpleeghuizen met een SAR kunnen die cliënten die dit kunnen betalen seks krijgen. Is dit dan niet fundamenteel oneerlijk? Als we vinden dat dit een basisbehoefte is zouden we dat dan niet moeten regelen via en fonds of zelfs via financiering vanuit het zorgkantoor? Aan de andere kant is het leven oneerlijk en kunnen sommige cliënten nu eenmaal meer extra zaken inkopen dan anderen. Ik ben toch een voorstander van een activiteitenbudget hiervoor dat verpleeghuizen naar eigen inzicht kunnen toepassen. Waar ik echter vooral een voorstander van ben is dat verpleeghuizen hier open over zijn. Zij dienen al dan niet op hun eigen website of via die van het zorgkantoor aan te geven hoe zij hierin staan. Bieden zij deze dienstverlening aan of niet? Bieden zij privacy en worden seksuele behoeften besproken en waar mogelijk ingevuld? Veel verpleeghuizen willen hier niet open in zijn omdat ze bang zijn om te boek te komen te staan als "het rode huis". De cliënt wordt hiermee echter keuzemogelijkheid ontzegd. Het zou een goede zaak zijn dat verpleeghuizen zich differentiëren op zaken als omgaan met LGBTQIAP-voorkeuren, etniciteit, seksualiteit en levensbeëindiging. Zorgkantoren hebben hier een belangrijke taak. Zij dienen te staan voor het belang en het geluk van de cliënt en deze differentiatie vorm te geven bijvoorbeeld door meer keuze ook op taboeonderwerpen aan te bieden en dit specifiek in te kopen. Activistisch insteken op de behoefte van de cliënt is het devies en niet alleen op het aanbod van de zorgaanbieders in hun regio(‘s).

Colofon